راه های دﺳﺘﺮﺳﯽ: اﯾﻦ درﯾﺎﭼﻪ ﻣﯿﺎن دو اﺳﺘﺎن آذرﺑﺎﯾﺠﺎن ﻏﺮﺑﯽ و اﺳﺘﺎن آذرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺷﺮﻗﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﺳﺖ.

درﯾﺎﭼﻪ ارومیه با ﻧﺎم ﺳﺎﺑﻖ رﺿﺎﺋﯿﻪ ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ درﯾﺎﭼﻪ داﺧﻠﯽ اﯾﺮان، ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ درﯾﺎﭼﻪ آب ﺷﻮر در ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ و ﺷﺸﻤﯿﻦ درﯾﺎﭼﻪ ﺑﺰرگ آب ﺷﻮر دﻧﯿﺎ و دوﻣﯿﻦ درﯾﺎﭼﻪ از ﻧﻈﺮی ﻣﯿﺰان ﺷﻮری ﭘﺲ از ﺑﺤﺮاﻟﻤﯿﺖ اﺳﺖ.

اﯾﻦ درﯾﺎﭼﻪ 140 ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ از ﺷﻤﺎل ﺗﺎ ﺟﻨﻮب و 85 ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ از ﺷﺮق ﺗﺎ ﻏﺮب اﻣﺘﺪاد ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ ﮐﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﺎ ﺷﺎﻣﻞ وﺳﻌﺘﯽ ﺑﯿﺶ از 5200 ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ ﻣﯽﺷﻮدﮐﻪ 3 ٪ ﻣﺴﺎﺣﺖ ﮐﻞ ﮐﺸﻮر اﯾﺮان را درﺑﺮ ﻣﯽﮔﯿﺮد. اﯾﻦ درﯾﺎﭼﻪ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎی زﯾﺎدی از ﭘﺮﻧﺪﮔﺎن ﻣﻬﺎﺟﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻓﻼﻣﯿﻨﮕﻮ، ﭘﻠﯿﮑﺎن، ﻣﺮﻏﺎﺑﯽ و ﻣﺮغ ﻣﺎﻫﯽﺧﻮار را ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺧﻮد ﺟﺬب ﻣﯽ ﮐﻨﺪ. درﯾﺎﭼﻪی اروﻣﯿﻪ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺗﺎﻻبﻫﺎﯾﺶ، زﯾﺴﺘﮕﺎه ﻣﺮﺗﻔﻌﯽ ﻧﯿﺰ دارد ﮐﻪ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎی دﯾﮕﺮی ﻫﻤﭽﻮن ﺧﺰﻧﺪﮔﺎن، دوزﯾﺴﺘﺎن و ﭘﺴﺘﺎﻧﺪاران را در ﺧﻮد ﺟﺎی ﻣﯽدﻫﺪ.

ﺟﻠﮕﻪی اﯾﻦ درﯾﺎﭼﻪ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﮐﺸﺎورزی ﺑﺴﯿﺎر ﺣﺎﯾﺰ اﻫﻤﯿﺖ اﺳﺖ؛ ﭼﺮاﮐﻪ ﺣﺪود 6/4 ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻧﻔﺮ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ آن ﻫﺴﺘﻨﺪ. ﺣﺪود 13 رودﺧﺎﻧﻪ (ﻣﺎﻧﻨﺪ زرﯾﻨﻪرود، ﺳﯿﻤﯿﻨﻪرود، ﺗﻠﺨﻪ رود، ﮔﺎدر، ﺑﺎراﻧﺪوز، ﺷﻬﺮﭼﺎی، ﻧﺎزﻟﻮ و زوﻻ) آب ﺧﻮد را ﺑﻪ درﯾﺎﭼﻪ اروﻣﯿﻪ ﻣﯽرﯾﺰﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦﺷﺎن، زرﯾﻦرود اﺳﺖ. در واﻗﻊ زرﯾﻦرود ﺗﺎﻣﯿﻦﮐﻨﻨﺪهی اﺻﻠﯽ آب درﯾﺎﭼﻪ اروﻣﯿﻪ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد. از ﻣﻨﺎﺑﻊ آب دﯾﮕﺮ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﺑﺎرش ﺑﺎران، ﺳﯿﻼب و ﻣﻘﺪار ﺑﺴﯿﺎر ﺟﺰﯾﯽ از ﺟﺮﯾﺎن آبﻫﺎی زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ اﺷﺎره ﮐﺮد.

ﭘﺎرک ﻣﻠﯽ درﯾﺎﭼﻪ اروﻣﯿﻪ ﭘﺲ از ﻣﺮداب اﻧﺰﻟﯽ، از ﺟﺎﻟﺐﺗﺮﯾﻦ زﯾﺴﺘﮕﺎهﻫﺎی ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺟﺎﻧﻮران در اﯾﺮان ﺑﻪﺷﻤﺎر ﻣﯽرود. در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ 27 ﮔﻮﻧﻪ ﭘﺴﺘﺎﻧﺪار، 212 ﮔﻮﻧﻪ ﭘﺮﻧﺪه، 41 ﮔﻮﻧﻪ ﺧﺰﻧﺪه، 7 ﮔﻮﻧﻪ دوزﯾﺴﺖ و 26 ﮔﻮﻧﻪ ﻣﺎﻫﯽ ﺣﯿﺎت وﺣﺶ اﯾﻦ درﯾﺎﭼﻪ را ﺗﺸﮑﯿﻞ دادهاﻧﺪ. اﯾﻦ درﯾﺎﭼﻪ ﺑﺎ داﺷﺘﻦ ﺑﯿﺶ از ﯾﮏﺻﺪ ﺟﺰﯾﺮه ﮐﻮﭼﮏ ﺻﺨﺮه ای ﻣﺤﻞ ﺗﻮﻗﻒ ﭘﺮﻧﺪﮔﺎن ﻣﻬﺎﺟﺮ از ﺟﻤﻠﻪ ﻓﻼﻣﯿﻨﮕﻮ، ﭘﻠﯿﮑﺎن، ﮐﻔﭽﻪ ﻧﻮک، اﮐﺮاس، ﻟﮏ ﻟﮏ، اردک ﭘﯿﺴﻪ، ﻧﻮک ﺧﻨﺠﺮی، ﭼﻮب ﭘﺎ و ﻣﺮغ ﻧﻮروزی ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ.

ﺟﺰﯾﺮه اﺳﻼﻣﯽ، ﮐﺒﻮدان، آرزو، اﺳﭙﯿﺮ، ﺟﺰاﯾﺮ ﻧﻬﮕﺎﻧﻪ از ﻧﻈﺮ وﺣﻮش و وﺳﻌﺖ ﻗﺎﺑﻞ اﻫﻤﯿﺖ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ. آب درﯾﺎﭼﻪ ﺑﻌﺪ از ﺑﺤﺮاﻟﻤﯿﺖ از ﻧﻈﺮ اﻣﻼح ﻧﻤﮑﯽ در رده دوم ﻗﺮار دارد ﮐﻪ اﺳﺘﺤﺼﺎل ﻧﻤﮏ آن ﻣﻌﺮوف و ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻮﺟﻮد ﻗﺎﺑﻞ زﯾﺴﺖ در آن آرﺗﻤﯿﺎ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ. آب درﯾﺎﭼﻪ اروﻣﯿﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﺷﻮر و ﻣﯿﺰان ﻧﻤﮏ ﻣﺤﻠﻮل در آن دو ﺑﺮاﺑﺮ اﻗﯿﺎﻧﻮسﻫﺎ اﺳﺖ.

ﺑﻪ اﯾﻦ دﻟﯿﻞ، ﻫﯿﭻ ﻣﺎﻫﯽ و ﻧﺮمﺗﻨﯽ ﺑﻪ ﺟﺰ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎﯾﯽ از ﺳﺨﺖﭘﻮﺳﺘﺎن در آن زﻧﺪﮔﯽ ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ و آب آن ﻫﯿﭻوﻗﺖ ﯾﺦ ﻧﻤﯽزﻧﺪ. از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﺑﯽﻣﻬﺮﮔﺎن ﻣﻮﺟﻮد در درﯾﺎﭼﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ آرﺗﻤﯿﺎ اﺷﺎره ﮐﺮد ﮐﻪ ﮔﻮﻧﻪای ﻣﯿﮕﻮی آب ﺷﻮر و از ﮔﻮﻧﻪﻫﺎی ﺑﻮﻣﯽ درﯾﺎﭼﻪ اروﻣﯿﻪ اﺳﺖ. اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﻣﻨﺒﻊ ﻏﺬاﯾﯽ ﺑﺴﯿﺎری از ﭘﺮﻧﺪﮔﺎن آﺑﺰی ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻓﻼﻣﯿﻨﮕﻮﻫﺎ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽرود.

آب درﯾﺎﭼﻪ اروﻣﯿﻪ از دﺳﺘﻪ آبﻫﺎی ﮐﻠﺮوره ﺳﺪﯾﮏ اﺳﺖ و ﮔﻞ درﯾﺎﭼﻪ اروﻣﯿﻪ ﺧﻤﯿﺮی ﺳﯿﺎهرﻧﮓ و ﺟﺰو ﮔﻞﻫﺎی ﮐﻠﺮوره اﺳﺖ ﮐﻪ دارای ﺧﺎﺻﯿﺖ درﻣﺎﻧﯽ ﺑﺮای ﺑﯿﻤﺎریﻫﺎﯾﯽ ﭼﻮن رﻣﺎﺗﯿﺴﻢ و آرﺗﺮوز اﺳﺖ. درﯾﺎﭼﻪ اروﻣﯿﻪ ﯾﮑﯽ از زﯾﺴﺘﮕﺎهﻫﺎی ﻃﺒﯿﻌﯽ ﻣﻬﻢ در ﻣﻨﻄﻘﻪ آذرﺑﺎﯾﺠﺎن ﮐﻪ در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﺑﺮای ورزشﻫﺎی آﺑﯽ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺷﻨﺎ، ﻗﺎﯾﻘﺮاﻧﯽ و اﺳﮑﯽ روی آب ﻧﯿﺰ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ، در آﺳﺘﺎﻧﻪ ﺧﺸﮏ ﺷﺪن ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﺑﺎرﻧﺪﮔﯽ ﻫﺎی دوﺳﺎل اﺧﯿﺮ وﺿﻊ آن ﺑﻬﺘﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ.

در زﺑﺎن ﭘﺎرﺳﯽ ﮐﻬﻦ، اﯾﻦ درﯾﺎﭼﻪ ﭼﯿﺠﺴﺖ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی درﺧﺸﻨﺪه (ﺑﻪ دﻟﯿﻞ اﻣﻼح ﻣﻌﺪﻧﯽ ﮐﻪ در ﺳﻮاﺣﻞ ﺑﺼﻮرت ﮐﺮﯾﺴﺘﺎل ﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﺷﻮد) ﻧﺎﻣﯿﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ. در دوران ﻣﯿﺎﻧﻪ اﯾﻦ درﯾﺎﭼﻪ "ﮐﺒﻮدا" (ﮐﺒﻮدان) ﻧﯿﺰ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ. ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ در اوﺳﺘﺎ و ﮐﺘﺐ ﭘﻬﻠﻮی اﯾﻦ درﯾﺎﭼﻪ را ﻣﻘﺪس داﻧﺴﺘﻪ و ﻣﻮﻟﺪ زرﺗﺸﺖ را در ﮔﻮزن ﺣﻮاﻟﯽ درﯾﺎﭼﻪ اروﻣﯿﻪ داﻧﺴﺘﻪ و آﺗﺸﮑﺪه ﻣﻌﺮوف ﮔﻮزن ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ آذرﮔﺸﺴﺐ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ و اﺣﺘﺮام ﺑﻮده اﺳﺖ.

ﺣﮑﯿﻢ ﻓﺮدوﺳﯽ در ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﺑﺠﺎی ﮐﻠﻤﻪ ﭼﯿﭽﺴﺖ و اﺳﺘﺮاﺑﻮن ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ و ﻣﻮﺳﯽ ﮐﻪ از ﺟﻐﺮاﻓﯽ ﻧﻮﯾﺴﺎن ﻗﺮن اول و ﭘﻨﺠﻢ ﻣﯿﻼدی ﻫﺴﺘﻨﺪ از اﯾﻦ درﯾﺎﭼﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم ﮐﺎﭘﻮﺗﺎ) ﮐﺒﻮد) و ﻋﻠﻤﺎی اﺳﻼم ﻣﺜﻞ ﻣﺴﻌﻮدی و اﺑﻦ ﺣﻮﻗﻞ و اﺑﻮرﯾﺤﺎن ﮐﺒﻮدان ذﮐﺮ ﮐﺮده اﻧﺪ. اﯾﻦ درﯾﺎﭼﻪ از اواﺳﻂ دﻫﻪ 1380 ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺧﺸﮏ ﺷﺪن ﮐﺮد و ﻫﻨﻮز اﯾﻦ ﺧﻄﺮ ﮐﺎﻣﻼ رﻓﻊ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ. ﺑﺮرﺳﯽ ﺗﺼﺎوﯾﺮ ﻣﺎﻫﻮار های ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ در ﺳﺎل 2015 درﯾﺎﭼﻪ 88 درﺻﺪ ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺧﻮد را از دﺳﺖ داده (ﮔﺰارشﻫﺎی ﻗﺒﻠﯽ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ از دﺳﺖ رﻓﺘﻦ 25 ﺗﺎ 50 درﺻﺪ ﻣﺴﺎﺣﺖ درﯾﺎﭼﻪ اﺷﺎره ﮐﺮدهﺑﻮدﻧﺪ).

دﻻﯾﻞ ﺑﺴﯿﺎری ﺑﺮای ﺧﺸﮏ ﺷﺪن درﯾﺎﭼﻪ ذﮐﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ از ﺟﻤﻠﻪ ﺧﺸﮑﺴﺎﻟﯽ، اﺣﺪاث ﺑﺰرﮔﺮاه ﺑﺮ روی درﯾﺎﭼﻪ، اﺳﺘﻔﺎده ﺑﯽروﯾﻪ از ﻣﻨﺎﺑﻊ آب ﺣﻮزه آﺑﺮﯾﺰ درﯾﺎﭼﻪ و ﺣﻔﺮ ﭼﺎه ﻫﺎی ﻏﯿﺮ ﻣﺠﺎر. ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺟﺪﯾﺪی ﺗﻮﺳﻂ ﭼﻨﺪ ﺗﻦ از ﻣﺤﻘﻘﺎن در اﻣﺮﯾﮑﺎی ﺷﻤﺎﻟﯽ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﺧﺸﮏﺳﺎﻟﯽ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎﻋﺚ ﮐﺎﻫﺶ 5 درﺻﺪی ﺑﺎرش در ﺣﻮزه آﺑﺮﯾﺰ درﯾﺎﭼﻪ ﺷﺪه و ﻋﻮاﻣﻞ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺷﺎﻣﻞ ﭘﺮوژهﻫﺎی ﺟﺎهﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻗﺘﺼﺎدی-آﺑﯽ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺳﺎﺧﺖ ﺑﺰرﮔﺮاه 15 ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮی ﺑﺮ روی درﯾﺎﭼﻪ ﺑﺎ درﯾﭽﻪ ﮐﻮﭼﮏ 1/2 ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮی وﺿﻌﯿﺖ درﯾﺎﭼﻪ را ﺑﻪ ﺑﺤﺮان ﮐﺸﺎﻧﯿﺪه اﺳﺖ.

ﺑﻌﺪ از ﺑﺎرﻧﺪﮔﯽ ﻫﺎی ﺧﻮب و ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺳﺎل ﻫﺎی اﺧﯿﺮ ﺳﻄﺢ آب ازاﻓﺰاﯾﺶ ﺳﻄﺤﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﯽ ﺑﺮﺧﻮردار ﺷﺪ و اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﯾﺶ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ارﺗﯿﻤﺎﻫﺎی درﯾﺎﭼﻪ ﺷﺪه و ﺗﻐﯿﯿﺮ رﻧﮓ اﯾﻦ درﯾﺎﭼﻪ را ﺑﻪ دﻧﺒﺎل داﺷﺖ. ﮐﻪ رﻧﮓ آﺑﯽ اﯾﻦ درﯾﺎﭼﻪ را ﺑﻪ رﻧﮓ ﻗﺮﻣﺰ در آورد و زﯾﺒﺎﯾﯽ آن را دوﭼﻨﺪان ﮐﺮد. ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﻣﯿﮑﻨﯿﻢ در ﺑﻬﺎر و ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن و اواﯾﻞ ﭘﺎﺋﯿﺰ ﺑﻪ اﯾﻦ درﯾﺎﭼﻪ زﯾﺒﺎ و ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻓﺮد رﻓﺘﻪ و از آن دﯾﺪن ﮐﻨﯿﺪ.