اقتصاد ایران - افغانستان هم به صف تحریم کنندگان ایران پیوست و واردات 4 قلم کالا از ایران را ممنوع اعلام کرد. آنگونه که از ظاهر ماجرا برمی آید و ایرانیان طرف معامله با همسایه شرقی اعلام می کنند، در اقدامی بی سابقه، حسب دستور رئیس جمهور، رئیس گمرک و وزیر اقتصاد افغانستان، واردات 4قلم عمده کالایی شامل مواد نفتی، سیمان سیاه، آهن آلات و محصولات گلی (کاشی و سرامیک) از ایران به این کشور ممنوع اعلام شده که به احتمال قوی تحت تأثیر فشارهای آمریکا به دولت افغانستان برای تحریم ایران بوده است.

به گزارش همشهری، این محدودیت فعلا از طرف گمرک فراه افغانستان بخشنامه شده و وزارت امور خارجه واکنشی نسبت به آن نداشته است اما تجار ایرانی فعال در افغانستان معتقدند اگر رایزنی های دیپلماتیک نتواند مسئله را رفع کند، احتمالا به زودی دیگر گمرکات افغانستان نیز این بخشنامه را اجرایی خواهند کرد.

رئیس کمیسیون حمل ونقل، لجستیک و گمرک اتاق ایران گفت: اقلام صادراتی ممنوع اعلام شده از سوی افغانستان 4قلم عمده محصولات صادراتی ایران به این کشور است که یک چهارم ارزش کل صادرات ایران به افغانستان را شامل می شود. مجتبی بهاروند در گفت وگو با همشهری دلیل موضع گیری افغان ها را نامشخص اعلام کرد و افزود: غیرازاینکه بگوییم همسایه شرقی ما تحت فشارهای سیاسی آمریکا و بحث تحریم ها قرار گرفته، چیز دیگری نمی تواند این رفتار را توجیه کند زیرا ما با افغان ها سال های متمادی دادوستد مسالمت آمیز داشته ایم و حتی در دوره قبلی تحریم ها نیز خللی در مبادلات دوجانبه ایجاد نشده بود.

• کدام کشور جای ایران را می گیرد؟

براساس آمار گمرک ایران، در سال گذشته تجار ایرانی 5.9میلیون تن کالا به ارزش 2.8میلیارد دلار به افغانستان صادر کرده اند و در مقابل 24هزار تن کالا به ارزش 20میلیون دلار از افغانستان وارد ایران شده است. در این میان البته تجارت غیررسمی و مرزی 2کشور نیز باید مدنظر قرار گیرد که البته آماری از آن در دسترس نیست اما با توجه به مباحثی که اخیرا درباره قاچاق دلار از افغانستان به ایران مطرح می شود، می تواند رقم قابل توجهی باشد.

تجارت ایران و افغانستان که به گفته رئیس کمیسیون حمل ونقل، لجستیک و گمرک اتاق ایران نه در حوزه قیمت و نه حوزه حمل ونقل و ترانزیت هیچ مشکلی نداشته، اینک در مرز متوقف شدن قرار دارد و حدود یک چهارم از آن ممنوع اعلام شده است، اما افغان ها نیازهای اساسی خود را از ایران تأمین می کردند و حالا باید جایگزینی برای آن پیدا کنند تا اموراتشان بگذرد.

بهاروند، به عنوان یکی از بازرگانان باسابقه ایرانی در تجارت با افغان ها، در مورد رقبای منطقه ایران در بازار این کشور گفت: افغانستان نیاز خود به سیمان، کاشی و سرامیک را از ایران و پاکستان، مواد نفتی را از ایران، عراق و ترکمنستان و آهن آلات را از ایران و کشورهای آسیای شرقی تأمین می کند و اگر قرار باشد تجارت خود با ایران را محدود کند، طبیعتا نیاز خود را از کشورهای رقیب تأمین خواهد کرد. او امیدوار است رایزنی های دستگاه دیپلماسی بتواند به تجارت بی حاشیه 2 کشور تداوم بخشد، اما اگر طرف افغان قائل به ترک تجارت با ایران باشد طبیعتا باید ابزارهای ایران برای مقابله با این تصمیم را نیز درنظر بگیرد.

بهاروند تأمین بخشی از نیاز افغانستان به مواد نفتی از کشور عراق را ازجمله مواردی اعلام می کند که به واسطه ترانزیت شدن از خاک ایران می تواند محدود شود. همچنین او با اشاره به بهره مندی افغانستان از مزیت های بندر شهید بهشتی چابهار در تجارت با هند، اعلام کرد: تخاصم تجاری افغانستان با ایران موضوعی است که بسیار بعید به نظر می رسد و لااقل در تصور تجار2کشور نمی گنجد؛ به خصوص که یکی از اهداف توسعه بندر چابهار توسط ایران و هندوستان، کمک به اقتصاد افغانستان است و طبیعتا اعمال محدودیت علیه صادرات ایران به این کشور، در بهره مندی افغانستان از این بندر نیز اثرگذار خواهد بود.

• کاسبی دلار برهای افغانستانی از آربیتراژ قیمت ارز

اخیرا با افت ارزش ریال در برابر دلار آمریکا، قاچاق ارز از افغانستان به شغلی پرسود در این کشور تبدیل شده است؛ تا جایی که بلومبرگ مدعی شده دلاربرهای افغان روزانه تا 5میلیون دلار به صورت مخفیانه از مناطق مرزی به ایران می آورند و در مشهد به قیمت 12هزار تومان به ازای هر دلار می فروشند.

دلاربرها ریال به دست آمده از معامله را با سود 30 درصدی در نقاط مرزی 2 کشور به مردم می فروشند و شهروندان نقاط مرزی نیز برای تأمین نیازهای خود با این پول در بازارهای ایران خرید می کنند. در این میان گفته می شود خروج غیرقانونی دلار و سایر ارزهای خارجی از بازار افغانستان باعث کاهش 3.5درصدی ارزش افغانی مقابل دلار شده است اما این کاهش در مقایسه با افت ارزش ریال ایران مقابل دلار بسیار ناچیز بوده و کاسبی دلاربرها را کساد نکرده است. خبرها حاکی از این است که فعلا دستگاه های امنیتی افغانستان، شناسایی و بازداشت دلاربرها و قاچاقچیان ارز را در دستور کار قرار داده اند که این مسئله می تواند بر روند قاچاق ارز به ایران اثرگذار باشد.